Urszula Kwiecińska
Uczeń zdolny
Charakterystyka ucznia zdolnego
Cechy ucznia zdolnego:
- już w dzieciństwie wyprzedza rówieśników pod względem rozwoju psychomotorycznego,
- występują u niego wzmożone potrzeby poznawcze, interesuje się otoczeniem, poznaje nowe zjawiska i sytuacje,
- sam wynajduje sobie zadania,
- cechuje go postawa dociekliwości i intelektualnej ciekawości.,
- zadaje trudne pytania dorosłym,
- ma silną wolę, przeciwstawia się poleceniom,
- wykazuje bogate zainteresowania,
- pragnie zgłębić konkretne zagadnienie, nie poprzestaje na powierzchownym poznaniu,
- ma duże możliwości zapamiętywania i przetwarzania informacji,
- nie lubi rutyny i podporządkowania się ogólnym regułom,
- potrzebuje innych zadań i innej ich liczby,
- wyróżnia się aktywnością intelektualną oraz abstrakcyjnym i syntetycznym myśleniem,
- ma upodobanie do rozwiązywania problemów poznawczych,
- dostrzega zależności przyczynowo skutkowe,
- dostrzega błędy w rozumowaniu dorosłych,
- ma problemy ze znalezieniem autorytetów,
- często cechuje go umiłowanie prawdy i uczciwości,
- wszystko systematyzuje, konstruuje złożone systemy i struktury,
- charakteryzuje się bogatym słownictwem i łatwością wysławiania się,
- ma wiele wiadomości, wiedzę z różnych, wyszukanych dziedzin,
- nudzi go szkoła i rówieśnicy,
- myśli krytycznie,
- ma duże oczekiwania i wymagania wobec siebie i innych,
- jest samokrytyczny i skłonny do oceniania innych,
- lubi nowe sposoby wykonywania zadań, jest twórczy,
- może zaburzać plany, odrzucać to, co znane,
- ma dużą podzielność uwagi i koncentracji na problemie,
- wykazuje dużą uporczywość w dążeniu do celu,
- uczniów o zainteresowaniach ukierunkowanych trudno skłonić do realizacji programu, który nie jest w centrum ich zainteresowania,
- cechuje go wrażliwość, empatia, pragnienie, by być zaakceptowanym przez innych,
- jest nadmiernie wrażliwy na krytykę i odrzucenie przez rówieśników,
- jest niezależny, preferuje pracę indywidualną, polegają na samym sobie,
- odrzuca opinie rodziców, rówieśników,
- cechują go niekonwencjonalne zachowania,
- cechuje go oryginalność, sprzyjająca aktywności twórczej,
- ma trudności z wyborem określonego, konkretnego kierunku kształcenia.
- wykazuje specyficzne poczucie humoru, dostrzega absurdalność sytuacji,
- żarty jego nie są zawsze zrozumiałe dla rówieśników,
- jest perfekcjonistą, ma nadmierne oczekiwania wobec siebie,
- często przeżywa konflikty wewnętrzne.
Uczniowie zdolni to tacy, którzy przejawiają duże zdolności w dziedzinie umysłowej, twórczej, artystycznej, sportowej, którzy w celu pełnego rozwinięcia tych możliwości wymagają dodatkowych zajęć.
Istnieją przynajmniej dwa kryteria rozpoznawania uczniów zdolnych, psychologiczne i psychopedagogiczne. W badaniu psychologicznym przeprowadza się testy określające poziom inteligencji, zdolności specjalnych, testy osobowości i inne. Jako narzędzie służące do diagnozowania zdolnych dzieci testy często są przez psychologów i pedagogów odrzucane, gdyż są stosowane przede wszystkim do badania dzieci mających problemy z nauką. W kryterium psychopedagogicznym ocenia się osiągnięcia danego dziecka .Ten uczeń jest zdolny, który ma wysokie osiągnięcia. W badaniu uwzględnia się jego cechy intelektualne, cechy charakteru i osobowości.
U osób wybitnie zdolnych występuje ścisła interakcja pomiędzy 3 zespołami cech: ponadprzeciętną inteligencją lub ponad przeciętnymi uzdolnieniami kierunkowymi, wysokim poziomem zdolności twórczych, zaangażowaniem w zadania (motywacją).
Korzenie twórczego myślenia tkwią w domu. To od rodziców dzieci uczą się, co cenić, jak patrzeć na siebie i innych, gdzie widzieć granice możliwości. Twórcze wychowanie w domu daje tyle samo, jeśli nie więcej, ile daje szkoła w późniejszym okresie. Torrance tak radzi rodzicom twórczych dzieci:
- dostarczaj dzieciom materiałów rozwijających wyobraźnię;
- dostarczaj materiałów, które wzbogacają obrazowość języka (np. baśnie ludowe, mity, legendy) ;
- zostawiaj dziecku czas na myślenie i marzenie na jawie (niech ma czas na zadumę i namysł, a nie bieganie od jednego zajęcia do drugiego);
- zachęcaj dziecko do utrwalania swoich pomysłów;
- nadawaj dziecięcym wytworom skończoną formę (opraw ich rysunki, złóż tomik z ich wierszy)
- akceptuj naturalną u dzieci skłonność do odmiennego spojrzenia na rzeczy;
- chwal przejawianie szczerej indywidualności;
- bądź ostrożny z redagowaniem tekstów pisanych przez dzieci;
- zachęcaj dzieci do bawienia się słowami;
- kochaj je i mów im o tym.
Wielu wybitnych twórców po części przypisywało własne zasługi wpływowi domu i szkoły.
Oceny szkolne dzieci wybitnie zdolnych nie zawsze są dobrym miernikiem zdolności. Dzieci te często wolą rozwijać własne zainteresowania niż biernie przyswajać wiedzę przekazywaną w szkole, nie rozumieją sposobu myślenia dzieci przeciętnie zdolnych, rówieśnicy nie rozumieją ich i często odrzucają (nierzadko powodowane jest to zazdrością)
Często ponadprzeciętne możliwości intelektualne powodują obniżoną dojrzałość emocjonalną i funkcjonowanie społeczne
Dzieci zdolne od wczesnego dzieciństwa potrzebują pomocy otoczenia i właściwego stymulowania rozwoju: poznawczego, emocjonalnego, psychomotorycznego i społecznego.
Na podstawie: J.Smutny, J.Eby: „Jak kształtować uzdolnienia dzieci i młodzieży”