Urszula Kwiecińska

       

Dojrzałość szkolna dziecka

 

Dojrzałość szkolna to osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju umysłowego, emocjonalnego, społecznego i fizycznego, jaki umożliwia mu udział w życiu szkolnym   i opanowanie treści programowych w klasie pierwszej.

• Dojrzałością szkolną określa się poziom rozwoju dziecka, niezbędny do podjęcia różnorakich obowiązków, jakie niesie ze sobą życie szkolne. Inaczej jest to moment równowagi pomiędzy wymaganiami szkoły, a możliwościami rozwojowymi dziecka.
• Szkoła jest pierwszym miejscem pracy każdego dziecka.   Dobry start w niej pozwoli pierwszakowi radzić sobie z późniejszymi trudnościami oraz szanować siebie        i swoje obowiązki. Jest ogromnie ważny dla dalszej kariery dziecka. Wpływa na ukształtowanie się poczucia własnej wartości, pozytywnego stosunku do szkoły,   do nauki, rówieśników i nauczycieli.
• Nie zawsze każde dziecko jest gotowe podjąć naukę w klasie pierwszej. Zdarza się, że dziecko o bardzo wysokim poziomie rozwoju intelektualnego nie jest dojrzałe emocjonalnie i społecznie aby sprostać sytuacji szkolnej.
• Na pełną gotowość szkolną składają się: dojrzałość fizyczna; dojrzałość umysłowa; dojrzałość emocjonalno – społeczna; dojrzałość do czytania i pisania; dojrzałość do matematyki.

 

1. Dojrzałość fizyczna – dziecko jest zdrowe, silne, dobrze zbudowane i ogólnie sprawne ruchowo. Posiada niezaburzoną sprawność manualną   i grafomotoryczną oraz koordynację wzrokowo – ruchową.Charakteryzuje się prawidłowym funkcjonowaniem organów zmysłowych. Jest wytrzymałe, zdolne do większych wysiłków, dobrze odżywione, odporne na choroby i zmęczenie. Ważne jest zapewnienie dziecku odpowiedniej ilość snu.
2. Dojrzałość umysłowa – dziecko posiada pewien zasób wiedzy o świecie,  o życiu przyrody i ludzi, dobrze orientuje się w najbliższym otoczeniu  oraz środowisku,        w którym żyje. Potrafi krótko opowiedzieć o swojej rodzinie,o psie lub kocie, o ulubionych zabawkach, bądź obejrzanym filmie.  Posiada pewien zasób doświadczeń i  wyobrażeń, będących podstawą do rozwoju pojęć. Dziecko jest aktywne poznawczo, chce się uczyć, zdobywać wiedzę, poznawać nowe zjawiska. Interesuje się pisaniem  i czytaniem. Potrafi uważnie i ze zrozumieniem słuchać tego, co mówi nauczyciel. Rozumie i spełnia jego polecenia. Posiada umiejętność zrozumiałego wypowiadania się, wyrażania życzeń, własnych sądów, pytań, wniosków i ocen. Dziecko wie jak się nazywa, ile ma lat, gdzie mieszka, chętnie opowiada, o tym co widzi na obrazku. U 6-latków dominuje jeszcze myślenie konkretno-obrazkowe. Działania na konkretach staja się podstawą wyobrażeń. Dojrzałość umysłowa to również umiejętność koncentrowania uwagi dowolnej przez dłuższy czas na zadaniach, zabawach, doprowadzając zaczętą pracę do końca, aby osiągnąć efekt końcowy.
3. Dojrzałość emocjonalno-społeczna – dziecko jest w znacznym stopniu samodzielne. Łatwo i chętnie nawiązuje kontakty zarówno z nauczycielem jak i rówieśnikami. Posiada umiejętność współdziałania i współpracy w grupie, potrafi podporządkować się niezbędnym wymaganiom dyscypliny. Jest obowiązkowe, wytrwałe i wrażliwe na opinię wychowawcy. Cieszy się z osiągnięć całej grupy. Jest odpowiedzialne za podjęte zadania, np. rolę dyżurnego. Rozpoczętą pracę stara się doprowadzić do końca, pomimo zmęczenia. O dojrzałości emocjonalnej możemy mówić wówczas, gdy dziecko cechuje pewna równowago psychiczna, gdy siła jego reakcji jest adekwatna do działającego nań bodźca. Dziecko niedojrzałe emocjonalnie z błahego powodu wybucha, złości się, płacze, często jest agresywne, drażliwe, lękliwe i na-pięte. Osiągnięcie dojrzałości emocjonalnej pozwala dziecku przeżywać pozytywne emocje przynależności do grupy, życzliwości, przyjaźni oraz reagować w sposób adekwatny do sytuacji.
4. Dojrzałość do czytania i pisania – dziecko umie dokonywać analizy i syntezy wzrokowej i słuchowej niezbędnej w procesie różnicowania kształtów, dźwięków, ich rozpoznawania, porównywania i odtwarzania. Rozumie znaczenie wyrazów, jako graficznych odpowiedników słów. Posiada orientację przestrzenną, która umożliwia rozpoznawanie kierunków, położenia i proporcji, wymiarów odwzorowywanych form graficznych. Posiada odpowiednią pamięć wzrokową, ruchową czyli umiejętność przetwarzania obrazu graficznego. Dziecko pojmuje istotę czytania, rozumie symbolikę liter i pisania oraz dokonuje analizy i syntezy wzrokowej.
5. Dojrzałość do matematyki – dziecko rozumie i umie określić stosunki przestrzenne, czasowe i ilościowe w praktycznym działaniu. Potrafi sklasyfikować przedmioty wg przeznaczenia, wielkości, kształtu i koloru. Umie dodawać i odejmować na konkretach w zakresie 10.

 

• Najczęstsze błędy popełniane przez rodziców dzieci, które w szóstym roku życia rozpoczęły naukę szkolną, to przede wszystkim:

1. przesadne stymulowanie rozwoju intelektualnego dziecka, a nie dostrzeganie jego problemów związanych z rozwojem emocjonalnym i społecznym;
2. oczekiwanie od dziecka stałego sukcesu, a także bagatelizowanie jego problemów wynikających z jego niewystarczającej dojrzałości emocjonalno-społecznej;
3. demonstrowanie postawy nadopiekuńczej, opóźniające samodzielność życiową dzieci, często z jednoczesnym nadmiernym zaspokojeniem głównie potrzeb materialnych dziecka.

Wojciech Brejnak: Psychologiczno-Pedagogiczne kryteria dojrzałości szkolnej, moje bambino, Łódź 2011.

Opracowała: Urszula Kwiecińska – psycholog szkolny